Na 22 kilometra od centra Zlatibora nalazi se skrivena među skrivenim vekovnim borovima i sa prostranim pašnjacima selo Jablanica. Njena lepota upotpunjena je rekom Jablanica, a iznad se nadvija najviši vrh Zlatibora, Tornik ispod koga izvire ova reka. Očarani prirodom svi oni koji posete ovo selo posete i ono što su Jablaničani uspeli da sačuvaju dva veka, a i manifestacije koje čuvaju tradiciju.
CRKVA BRVNARA
Meštani su uz pomoć opštine Čajetina dva veka uspeli da očuvaju crkvu brvnaru. Ova crkva brvnara posvećena Pokrovu Presvete Bogorodice, smeštena u hladovini borova, potiče još iz 1838. godine.
– Građena je od brvana u pravougaonoj osnovi, sa polukružnom oltarskom apsidom. Od starog ikonostasa sačuvane su: Carske dveri, prestone ikone Isusa Hrista, Presvete Bogorodice sa Isusom Hristom i ikona Svetog Vasilija Ostroškog sa Svetim Jovanom Krstiteljem. U sklopu crkvenog kompleksa nalaze se sobrašice, male drvene zgradice koje su podizali imućniji domaćini i koje su njima i njihovim gostima služile prilikom održavanja crkvenih sabora. U sklopu crkvenog kompleksa su sobrašice – sofre, šatre, čardaci, kako su ih nekada zvali. To su male drvene zgradice koje su podizali imućniji domaćini i koje su njima i njihovim gostima služile prilikom održavanja crkvenih sabora. U užičkom i zlatiborskom kraju još se jedino ovde mogu videti ovakvi građevinski objekti kao svedoci nekadašnjeg graditeljstva, a zna se najbolji majstori bili su takozvani Osećani, iz Osata,(današnja opština Srebrenica) preko Drine, i oni su gradili ovakve objekte širom Srbije – kažu dobro upućeni meštani.
DOČEK PRAVOSLAVNE NOVE GODINE
Ovu crkvu neguju i čuvaju kao dragulj, a vole da što više ljudi čuje za nju i da je posete. Za tu priliku, u skladu sa tradicijom, svakog 13. januara u porti crkve organizuju tradicionalni doček Pravoslavne Nove godine.
– Tradicionalno, svake godine veliki broj gostiju prisustvuje ovoj manifestaciji i dočekuju pravoslavnu Novu Godinu uz bogat kulturno umetnički program, zvuke trube, tople napitke (rakiju, kuvano vino, čaj), lovački gulaš, kuvani kupus i druge zlatiborske specijalitete pripremane na licu mesta – kažu u TO Zlatibor, koja je zajedno sa Turističkim udruženjem i mesnom zajednicom Jablanicom organizator ove manifestacije, a koju pomažu SC Čajetina, Lovačko udruženje Jablanica, pomesna crkva, a sve pod pokriveteljstvom Opštine Čajetina.
Manifestacija počinje večernjim bogosluženjem i paljenjem badnjaka, nakon čega počinje kulturno-umetnički program, pa noćna liturgija i novogodišnji vatromet. Program je prilagođen i najmlađima, pa se tako svake godine organizuje i dečija predstava, a Božić Bata podeli novogodišnje paketiće.
SEOSKI VIŠEBOJ
Čuvari tradicije, kako slobodno možemo da nazovome meštane ovog sela, a među kojima je glavni inicijator i organizator Turističko udruženje Jablanica, posvećeni su da sačuvaju duh nekadašnjeg života i duh svojih predaka. Zato u junu svake godine, prve nedelje posle praznika Trojice, organizuju “Seoski višeboj”.
– Seoski višeboj u Jablanici je manifestacija kojom se predstavlja takmičenje tradicionalnim zanatima, veštinama i sportovima. Traje tri dana i započinje pečenjem katrana, u petak, na tradicionalan način, paljenjem katranice, dok sam višeboj prikazuje i neguje zanate i veštine koje polako nestaju, a koji su vrlo živopisni i čine prepoznatljiv motiv Zlatibora. Celodnevni program upotpunjen je nastupom kulturno umetničkih društava, pevačkih grupa i trubačkog orkestra. Učesnici programa su gotovo svih generacija, od onih najmlađih, voljnih da sačuvaju tradiciju svojih predaka, pa do onih starijih, koji je godinama neguju – navode u TO Zlatibor.
Takmičarske discipline koje se organizuju na Višeboju su: skok u dalj iz mesta, skok u vis, ručno struganje dubećom testerom, bacanje kamena sa ramena, trka konja, prevlačenje konopca i vuča na vlaci (prevlačenje trupaca volovima).
PROIZVODNJA KATRANA
Selo Jablanica je poznato i po proizvodnji katrana što predstavlja delatnost koja se prenosila sa generacije na generaciju i od koje su se prehranjivale na stotine porodica. Dok danas tradicionalnu proizvodnju od zaborava čuva svega nekoliko katrandžija u selu.
Jedan od rekih katrandžija Ranko Janković pričao je novinarima kako se nekada živelo od katrana. još uvek peče katran na način koji se u ovim krajevima radi vekovima.
– Katran se peče u šumi, i to na istom mestu. Katranice su uglavnom stare i po više godina. Popravi se, malo oblepi, ali više od dve ture ne može da ispeče, jer su temperature jake. I patos se oblepi skroz okolo, onda ispod stavi jedna kao drvena rešetka, napuni lučem. Ali, na vrhu se stavi malo posniji luč, da obiđe vatra. To se potpali, dok malo zagori, zatrapava se zemljom da bi tinjalo kao ćumur. Stavljam u katranicu po 50 vreća luča. Sve je to od žila, panjeva bora. Od stabla bora ne može. Sve se to ručno radi. Kopaš, odsecaš, prinosiš i stavljaš u katranicu. Vatra mora gore da ide i mora da gori najmanje četiri dana. Tad katran polako kreće kroz levak – govorio je Ranko.
Katran ima svoj miris i ukus. U svojoj sadržini ima i malo vode. Budući da je voda lakša od katrana ona se lako izdvoji – potrebno je samo nagnuti bure i ispustiti vodu.
IMAJU I ŠKOLU
Jablanica je jedno od retkih sela koje ima školi. Škola u Jablanici je počela sa radom 1919. godine. Bila je smeštena u brvnari, a 1934. godine je sagrađena nova školska zgrada, da bi 1969. proširena dogradnjom sprata. Кrajem sedamdesetih godina prošlog veka zbog migracije stanovništva broj učenika je naglo počeo da se smanjuje. Zbog toga je 1979. kolektiv odlučio da se pripoje čajetinskoj školi. 4. februara 1980. godine jablanička škola se zvanično pripojila Osnovnoj školi ,,Dimitrije Tucović” Čajetina. U februaru 1999. godine školska zgrada je izgorela u požaru. Škola je obnovljena, i septembra 2000. godine nastavila sa radom. U vreme dok je škola obnavljana nastava nije prekidana. Danas u njoj radi 9 nastavnika u nekoliko odeljenja.
Jablanica je selokroz koje prolazi pruga Beograd-Bar, a poslednjih godina je sve više asfaltiranih puteva. Shodno razvoju sela, seoski turizam je u ekspanziji.
Autor: LZS, naslovna foto: TO Zlatibor
Zahvaljujemo se Turističkoj organizaciji “Zlatibor” na saradnji
Tekst je deo medijskog projekta “Skriveni dragulji Zlatibora” koji je sufinansiran od Opštine Čajetina. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
